فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، اداره‌کل،  اداره‌ای دولتی با هدف ترویج فرهنگ و هنر و سیاست‌گذاری در زمینه‌های اطلاع‌رسانی، اشاعۀ فرهنگ اسلامی و تبلیغات در استان مرکزی.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ ش، وظایف محوله از سوی وزارت فرهنگ و هنر در خانه‌های فرهنگ شهر اراک^* و ساوه^* به‏صورت نمایندگی انجام می‌شد (جاوید و حسینی، بش). در اراک، یکی از خانه‌های فرهنگ در محل کتابخانۀ عمومی شمارۀ ۱ (خیابان امام خمینی^(ره) کنونی) و دیگری در ساختمان شیرها، روبه‏روی حمام سالاری (محل کنونی حوزۀ علمیۀ خواهران) جای داشت (صفرآبادی)؛ همچنین، خانۀ فرهنگ و هنر ساوه در ۱۳۵۵ ش راه‏اندازی و از ۱۳۶۴ ش در ساختار ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان ساوه به کار خود ادامه داد (همو).

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ ش، تغییراتی در ساختار وزارت فرهنگ و هنر ایجاد شد؛ به‌این‌ترتیب که این وزارت پس از انقلاب اسلامی از ادغام دو وزارتخانة فرهنگ و هنر و اطلاعات و جهانگردی تشکیل (بنیادی و همکاران، ص ۱۰۳) و به وزارت ارشاد ملی تغییر نام داد و در ۱۲ اسفند ۱۳۶۵، به‏موجب مصوبة شورای انقلاب اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با شرح وظایف مشخص و سازمان‏های وابسته بدان ازجمله: سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ سازمان حج، اوقاف و امور خیریه؛ سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی؛ سازمان چاپخانه و انتشارات؛ و مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی تشکیل شد (همان‌جا).

      تشکیل واحد فرهنگ و ارشاد اراک به‌منزلۀ یکی از واحدهای استانی وزارت ارشاد ملی، در پی ایجاد تشکیلات تفصیلــی واحدهای خارج از مرکز این وزارتخانه در تیــر ۱۳۵۹‏، با ظرفیت سه اداره شامل امور مالی و اداری، تبلیغات و ارشاد عمومی و نیز امور جهانگردی به تصویب رسید (همان، ص ۱۰۸ و ۱۰۹) و در ۱۳۶۰ ش راه‌اندازی و ولی‌الله داوود‌آبادی به ریاست آن منصوب شد و در همان سال، اداره از ساختمان شیرها به ساختمانی سه طبقه در دروازۀ شهرجرد (روبه‎روی بوستان شهر) منتقل شد. در خرداد ۱۳۶۲، واحد فرهنگ و ارشاد اراک، با تصویب سازمان امور اداری و استخدامی کشور و الصاق ادارات تابعة قم، ساوه، محلات، خمین، تفرش به ساختار اداره‌کل ارتقا یافت (همان، ص ۱۲۸ و ۱۵۰). این ادارات به‏تدریج با بهبود وضعیت سازمانی، نخست به‏صورت نمایندگی و بعد در ساختار اداره شروع به فعالیت کردند (صفرآبادی

      پس از تشکیل انجمن‌های هنری نمایش، موسیقی و سینمای جوان در ۱۳۶۵ ش در اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اراک (عبدالحمیدی، ص ۶)، به‏تدریج فعالیت‌های فرهنگی و هنری رونق بیشتری گرفت و نیاز به توسعه فضاهای فیزیکی را در اولویت قرار داد؛ بدین‌منظور این اداره‌کل در طبقۀ دوم ساختمان هتل لادن (خیابان شهید قدوسی کنونی) به‏صورت استیجاری مستقر شد (صفرآبادی). بار دیگر در همان سال در زمان مدیریت محمدحسین مطیعی (1365-1372 ش) به ساختمان سینما استقلال (قصر طلایی و کاپری سابق، واقع در خیابان امام خمینی^(ره))  شامل سه طبقۀ اداری با تجهیزات کامل، سالن نمایش به ظرفیت ۹۹۰ صندلی و اتاق‏هایی برای استقرار انجمن‌های نمایش، تجسمی، ادبی و سینمای جوان انتقال یافت و فعالیت‌های فرهنگی و هنری شتاب بیشتری گرفت (همان). در ۱۳۷۳ ش، اداره‌کل فرهنگ و ارشاد در ساختمان کنونی‌اش در کوی بهشتی، خیابان استاد شجریان مستقر شد؛ همچنین، مراکز وابسته به آن از جمله: هنرستان پسرانة هنرهای زیبای شهید آوینی در رشته‌های نقاشی، گرافیک، نمایش و سینما؛ دبیرخانۀ هیئت هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد در اراک؛ و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تفرش در همین سال راه‌اندازی شد ( جاوید و حسینی، بش).

       از ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸ ش، برخی سازمان‏های وابسته به این وزارتخانه و ادارات کل استانی ازجمله: خبرگزاری جمهوری اسلامی، حج، اوقاف و امور خیریه، اداره امور سیاحتی و پست‏های سازمانی مربوط به امور سیاحتی ‌به‏موجب مصوبات شورای عالی اداری از ساختار این وزارتخانه و ادارات استانی جدا و به‏صورت واحدهای مستقل شروع به کار کرد («سیر ... »، بش)؛ همچنین، در ۸ فروردین ۱۳۸۳، طبق مصوبۀ شمارۀ ۱۱۶ مجلس شورای اسلامی، کتابخانه‏های عمومی از ساختار سازمانی مصوب فرهنگ و ارشاد اسلامی حذف شد و زیر نظر هیئت‏امنای کتابخانه‌های عمومی کشور همچون نهادی عمومی و غیردولتی به فعالیت ادامه داد (بنیادی و همکاران، ص۱۵۰،۱۶۰). هم‌زمان، برخی واحدهای جدید به ساختار این اداره‏کل افزوده و با شکل‌گیری هر شهرستان، ادارۀ فرهنگ و ارشاد آن به‏صورت نمایندگی و یا اداره راه‏اندازی شد که از آن جمله: در‏1370 ش، اداره فرهنگ و ارشاد دلیجان، (همان، ص۱۶۱)؛ 18 اسفند ۱۳۷۱، دبیرخانۀ رسیدگی به کانون‏های فرهنگی و هنری مساجد (همان، ص۱۸۳)؛ 1373 ش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تفرش و هنرستان هنرهای زیبای پسرانه شهید آوینی اراک؛ ۱۳۷۴ ش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شازند و هنرستان هنرهای زیبای سرداران شهید ساوه (جاوید و حسینی، بش)؛ 1383 ش، بهره‏برداری از ساخت فرهنگ‏سرای آینه اراک در زمینی به مساحت ۷۸۰۰ متر مربع و زیر بنای ۵۷۰۰ مترمربع با امکانات و تجهیزاتی نظیر یک سالن نمایش، کتابخانه مرکزی، نگارخانه، لابراتوار، قرائت‏خانه خواهران و برادران، سالن‏های گردهمایی و کارگاه‏های مختلف تجسمی، اتاق‏های تمرین، کلاس‏های مجهز آموزشی و چهره‏آرایی و بخش اداری («فرهنگ‌سرا ... »، بش)؛ در ۱۳۸۶ ش، دانشکدۀ علمی و کاربردی اراک وابسته به این اداره‌کل و در طبقۀ فوقانی فرهنگ‏سرای آینه در رشته‏های گرافیک، کتابداری، نقاشی، علوم قرآنی و روابط عمومی (جاوید و حسینی، بش؛ جاوید و جعفری، بش) و نیز، ادارۀ شهرستان‌های اراک، زرندیه و کمیجان (بنیادی و همکاران، ص۱۸۳)؛ و در ۱۳۸۷ ش، نمایندگی فرهنگ و ارشاد شهرستان خنداب تأسیس شد (جاوید و حسینی ، بش).

 این اداره‏کل تا ۱۴۰۴ ش، دارای یک ساختمان مرکزی (در کوی شهید بهشتی، فاز یک)، دو فرهنگ‏سرا و دو هنرستان پسرانه در اراک و ساوه، مجتمع فرهنگی و هنری ستارگان، مجتمع فرهنگی و هنری آفتاب و ساختمان نیمه‏کارة تالار مرکزی در اراک، و نیز ادارات تابعه در شهرستان‌های ساوه، زرندیه، دلیجان، محلات، شازند، آشتیان، خمین، تفرش، فراهان، کمیجان و خنداب است (حیدری، اطلاعات شخصی).

وظایف و اختیارات اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی مطابق ‌قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عبارت است از: اجرای سیاست‌ها، خط‏مشی، مقررات، ضوابط و آیین‏نامه‌های عمومی و خاص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان؛ تقویت روحیة تحقیق، تتبع و ابتکار در زمینه‌های فرهنگی و هنر اسلامی و ایرانی از طریق تشویق و حمایت از نویسندگان، شاعران، ادبا و هنرمندان استان و معرفی و بزرگداشت شخصیت‌های فرهنگی استان، برنامه‌ریزی فرهنگی و تبلیغی برای همکاری بیشتر مردم استان دربارة اثرات برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت در افکار عمومی، حمایت، هدایت و نظارت بر کار مطبوعات محلی؛ توزیع و نشر آگهی‌های دولتی در روزنامه‌ها و مطبوعات محلی؛ حمایت از ایجاد، توسعه، بهره‌برداری و تجهیز تأسیسات فرهنگی، هنری و سینمایی غیردولتی، تحقیق و پژوهش و شناخت عناصر و زمینه‌های هنری و فرهنگ بومی و محلی، نظارت بر آموزشگاه‌های آزاد هنری، کانون‌ها، انجمن‌ها و مؤسسه‏های هنری فرهنگی و واحدهای صنفی هنری استان، چاپ و انتشارات؛ برگزاری جشنواره‌ها، مجامع، نمایشگاه‌ها و اجرای طرح‌های تشویقی و حمایتی است («قانون ... »، بش؛ «وظایف و سیاست‌ها ... »، بش).

       اسناد مکتوب دربارۀ اقدامات کلی این اداره در بازۀ زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی کم و محدود است. پس از ۱۳۵۷ ش، مدتی طول کشید تا فعالیت‌های فرهنگی و هنری جایگاه جدیدش را در جامعه باز یابد؛ از‌این‌رو، بخشی از فعالیت‌ها و جشنواره‌ها ازجمله تئاتر و هنرهای تجسمی با کمک ادارۀ آموزش‏و‏پرورش و هنرمندانِ آموزگار برگزار می‌شد (رحمتعلی) و موسیقی محدود به سرودهای انقلابی و موسیقیِ نمایش بود (رجبی‌فروتن، مصاحبه). دراین‌میان، هنرمندان عرصه تئاتر پیشتاز بودند. هنرمندانی چون عباس سَخایی، حجت‏الله سبزی، غلامرضا رمضانی، منصور عالی، قاسم الله‏وردی، یدالله رحمتعلی، مهدی معصومی، غلامرضا تیموری، عباس سلطانی و فرهاد رحمتی آثارشان را اغلب در سالن مدارس، شهرداری و سینمای شهر صنعتی اراک اجرا می‏کردند (همو). سبزی در ۱۳۵۸ ش، نمایش‌ میلاد (رحمتی) و همچنین در این ایام که قَلَیان شور انقلابی، مضامین ویژه‌ای را می‏طلبید، قفس را نوشت و نمایش شهر قصه را در سالن دبیرستان صمصامی بیات اجرا کرد. رفته‌رفته آثار تهییجی و تبلیغی جای خود را به اجراهایی با مضمون نقد رژیم پهلوی، در قالب نظام ارباب و رعیتی داد و از‏این‏دست می‌توان به نمایش اَسپَه شینَه در ۱۳۶۴ ش، نوشته هَواس پُلوک (هنرمند اهل کرمانشاه) و کارگردانی حجت‌الله سبزی، اشاره کرد (ایزدی و اکبرلو، ج ۱، ص ۳۵۲ و ۳۵۳.). در زمینۀ‌ فعالیت‏های فرهنگی روزنامۀ کیهان، اطلاعات، آیندگان و رستاخیز (حزب رستاخیز ملت ایران) و هفته‌نامۀ محلی نامه اراک که پیش از انقلاب منتشر می‌شد، پس از انقلاب زیرنظر فرهنگ و ارشاد اسلامی به کارش ادامه داد و نیز سروش، نخستین هفته‌نامۀ استانی، مجوزش را دریافت کرد (رحمتعلی).

کارکرد سازمان در ارتباط با جنگ تحمیلی: با شروع جنگ تحمیلی ارتش عراق بر ضد ایران و تغییر وضعیت جامعه، افزون‏بر تغییر رویکرد موضوعی برنامه‏های فرهنگی و هنری به‏سوی جنگ و شهادت‌طلبی، فعالیت‏های جدیدی نیز در شرح وظایف این دستگاه جای گرفت. با تشکیل ستاد استانی پشتیبانی جنگ^* در اواخر سال ۱۳۶۳ ش و عضویت فرهنگ ‏و ‏ارشاد در کمیتۀ تبلیغات این ستاد، مسئولیت‏هایی را به‏‌طور تشکیلاتی و سازماندهی‌شده نظیر: اجرای برنامه‏های فرهنگی و هنری؛ پخش فیلم در جبهه و پشت جبهه، در برخی شهرها و روستاهای دور و نزدیک؛ فیلم‏برداری از مراسم اعزام رزمندگان، تشییع شهدا، استقبال از آزادگان، مصاحبه با فرماندهان، رزمندگان و روحانیان مبلّغ، و از همه مهم‏تر تشویق و ترغیب مردم به حضور در جبهه و پشتیبانی از رزمندگان را با پخش سخنرانی، فیلم‏های مستند از خط مقدم جبهه، مصاحبه با رزمندگان قبل از شهادت بر عهده گرفت (رحمتی). افزون‌بر فیلم‏برداری، عکاسی و برپایی محافل شعر، هنرمندان تئاتر همچنان میدان‏دار عرصۀ فرهنگ ‏و‏ هنر بودند و نخستین واکنش هنری اراک به حملۀ ارتش عراق و اشغال خاک ایران، اجرای تئاتر و پخش فیلم بود. در ۱۳۵۹ ش، عباس سلطانی تئاتر مقاومت («زرنیخی، ص۱۹۳ و ۱۹۵) و در اوایل دهۀ ۱۳۶۰ ش، تئاتر‏ آن سوی مرز خون و گریز و نیز، فرهاد رحمتی نمایش‎های عشق به خدا بالاتر از مهر پدری (همان، ص۱۹۸) و فرهنگ تزریقی، خط سرخ و دست شیطان را اجرا کردند (رحمتی). در همین حین، نخستین جشنوارۀ استانی تئاتر برگزار شد (ایزدی و اکبرلو، ج ۱، ص۳۵۳).

در دهۀ ۱۳۶۰ ش، شمار رویدادهای هنری افزایش یافت که از آن جمله: در بهمن ۱۳۶۵، نخستین جشنوارۀ رسمی و معتبر فیلم فجر هم‌زمان با جشنواره کشوری در بحبوبه جنگ، درحالی‌که شهر اراک بمباران و شماری از شهروندان شهید و زخمی شده بودند، در سینما فرهنگ (رجبی‌فروتن، مصاحبه)؛ از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۹ ش، سه دوره از جشنواره استانی فیلم و عکس با همکاری دفتر انجمن سینمای جوان اراک برگزار شد ؛ و همچنین پخش فیلم در سینما، از طریق سینماسیار در سنگرهای خط مقدم، و در روستاها، پشت جبهه، اردوگاه‏ها از فعالیت‏های عمده و اصلی فرهنگ و ارشاد استان مرکزی در این زمان بود (همو، بش)؛ همچنین، در ۱۳۶۸ش، انجمن هنرهای نمایشی در اراک راه‌اندازی شد (رحمتی).

پخش فیلم با خودرو (سینماسیار)، از جمله فعالیت‏های اصلی فرهنگ و ارشاد در دوران جنگ بود؛ بدین‏ترتیب که دو دستگاه خودرو مجهز به نمایش سیار فیلم در اختیار اداره‏کل فرهنگ و ارشاد در اراک و دیگری فرهنگ و ارشاد ساوه بود و افزون‌بر مأموریت‏های درون شهری و پشت جبهه، به نوبت به جبهه گسیل می‌شدند (همو). این خودروها مجهز به امکانات کامل نمایش فیلم ازجمله: پرده، موتور برق، بلندگو، آمپلی فایر، پروژکتور بودند؛ از‏این‏رو، از سوی استانداری و سپاه پاسداران برای تبلیغات جبهه و جنگ به شهرها، روستاهای دور و نزدیک و خط مقدم اعزام می‌شد و گاهی ادارات دیگر نیز در برنامه‏های فرهنگی از این اداره کمک می‌گرفتند (رجبی‌فروتن، مصاحبه).

با تشکیل ستاد تبلیغات جنگ در استانداری و تقسیم وظایف دستگاهی، بخشی از امور فرهنگی و تبلیغاتی جبهه و جنگ به اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد که این امور با همکاری سپاه و بسیج و اعزام واحد سیّار به مناطق مختلف انجام می‌شد. اسماعیل علم‏پور (رئیس واحد سمعی‏ و ‏بصری و فیلم‏بردار ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی)، سیدمجتبی صادقی و محمدرضا طاهری (کارمندان واحد سمعی و بصری) در مسجدها، مدرسه‌ها، پایگاه‌های بسیج و گاهی در میدان روستاها مستقر و با بلندگوی واحد سیّار روستاییان را برای دیدن فیلم دعوت می‏کردند و با نصب پردۀ سفید، فیلم‏های ۱۶میلی‏متری ازجمله: جنگ جنگ تا پیروزی، مرز، جانباز، جایگاه جهنمی، گذرگاه، پرچم‏دار، کیلومتر پنج، پیشتازان فتح، رهایی، دیار عاشقان، عقاب‌ها، شیر سنگی، مادیان و ... را با دستگاه آپارات برای مردم به نمایش می‏گذاشتند. به‏سبب نبود برق‏کشی در اغلب روستاها، راهنمای فرهنگی پیش از نمایش فیلم با استفاده از روشنایی نورافکن و دستگاه آمپلی‌فایر، دربارۀ وضعیت کشور در دوران جنگ و نیاز جبهه به نیرو و مواد غذایی و ... سخنرانی؛ و مردم را به شرکت در جنگ و کمک به جبهه ترغیب می‌کرد (طاهری؛ صادقی)؛ همچنین، پخش آنونس‌های ۳۵میلی‌متری (فیلم کوتاه تبلیغی) در زمینۀ تبلیغات جنگ از دیگر فعالیت‏های سینمایی این اداره‌کل بود. این آنونس‏ها از لابراتور وزارت فرهنگ و ارشاد به استان‌ها فرستاده می‌شد و در اختیار سینماگران قرار می‌گرفت تا پیش از اکران فیلم برای تماشاگران پخش شود (همان دو). تا میانۀ جنگ، فقط این اداره‌کل مجهز به امکانات فیلم‏برداری و سینمایی بود؛ به‏‌طوری‌که همۀ برنامه‏های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اراک^* ازجمله؛ بدرقۀ رزمندگان، همایش‏ها، ورود آزادگان و نیز برنامه‏های استانداری مرکزی در ارتباط با جنگ و حتی نیروی انتظامی در ارتباط با دستگیری قاچاقچیان مواد مخدر فیلم‏برداری می‏شد و گاه به درخواست اداره‌کل آموزش‏وپرورش پخش فیلم در مدارس شهری و روستایی و یا فعالیت‏های تبلیغی انجام می‏شد (صادقی).

پخش و نمایش فیلم برای آوارگان عراقی در اردوگاه قُروه کردستان از دیگر فعالیت‌های این اداره‌کل در دوران جنگ بود. پس از بمباران شیمیایی شهر حلبچه در ۲۵ اسفند ۱۳۶۶، از سوی ارتش عراق، به‏تدریج نزدیک به دوازده هزار تن از کُردهای رانده‌شدۀ عراقی به مرز ایران وارد و در چندین اردوگاه‌ اسکان داده شدند. میزبانی یکی از این اردوگاه‏ها از سوی وزارت کشور به استان مرکزی واگذار شد و استانداری مرکزی وظیفة تأمین خوراک، پوشاک، بهداشت و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و هنری و آموزشی آنان را به عهده گرفت. هلال‏احمر، آموزش‏و‏پرورش و دیگر مراکز دولتی استان مرکزی نیز در رسیدگی به آوارگان عراقی مشارکت داشتند. اداره‌کل فرهنگ و ارشاد با اعزام نیروهای واحد سمعی و بصری با خودرو‏ نمایش سیار به مدت ۶۶روز عهده‏دار امور فرهنگی و تبلیغی این اردوگاه بود. بدین‌منظور، با استفاده از تجهیزات این خودرو و نصب نورافکن، فیلم‌های ۱۶میلی‏متری  ازجمله: شیر سنگی، مادیان و ... برای پناهندگان پخش می‌شد. به‏رغم اینکه شمار بسیاری از ساکنان اردوگاه، فقط زبان کردی و عربی می‌دانستند و زبان فیلم‏ها فارسی بود؛ هر شب نزدیک به هزار تن برای دیدن فیلم‏ها جمع می‏شدند (همو). از دیگر خدمات واحد سیار، استقرار در دفتر اردوگاه به‏منظور فراخواندن افراد از طریق سیتسم صوتی بود؛ همچنین، طی هماهنگی با فرهنگ و ارشاد اسلامی قروه، دو گروه هنری در طول هفته به زبان محلی کردی برای مردم نمایش اجرا می‏کردند (همو).

از طرف قرارگاه نجف اشرف وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، هر دو ماه یک‌بار، یک استان مأمور اجرای تبلیغات فرهنگی در جبهه بود. در بهمن ۱۳۶۳، چند تن از کارمندان اراک ازجمله؛ مجتبی صادقی (کارمند اداره سیروسیاحت اراک)، علی‏اصغر شوکت (معاون فرهنگ و ارشاد ساوه) و سیف‌‌الله عزیزی (رئیس واحد سمعی و بصری اراک)، به مدت سی‌روز، به قرارگاه فرهنگی سَرپل ذهاب گسیل و در ساختمانی دو طبقه مستقر شدند (طاهری). قرارگاه مرکزی این گروه در کرمانشاه بود و در طول آن مدت، افزون‏بر سرپل ذهاب به مناطق دیگری ازجمله: گیلان‏‌غرب و قصر شیرین هم در رفت‌وآمد بودند و برای رزمندگان در جبهه و هم در پشت جبهه، در مناطق شهری و روستایی، فیلم و سخنرانی (حجت‎الاسلام قرائتی) پخش و کتاب (تألیفات شهید مرتضی مطهری، ادعیه، قرآن و دیگر کتاب‏های دینی و عقیدتی)، مُهر نماز، جانماز، تسبیح و بسته‏های فرهنگی توزیع می‏کردند؛ و همچنین، پس از مصاحبه با فرماندهان، یک نسخه از فیلم آن را به سپاه پاسداران اراک تحویل می‏دادند. در سرپل ذهاب، در سنگر بتونی از طریق دو دستگاه ویدئو و در سنگرهای فرماندهی و خط مقدم با دستگاه آپارات فیلم پخش می‏شد (همو).

در پی تشکیل «بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی» در۱۳۶۰ ش، در چارچوب نظام تشکیلاتی دولت (ربیعی، ج ۴، ص ۴۲۳) کمک‏رسانی و تأمین نیازهای مادی و معنوی به مهاجران جنگ تحمیلی در استان‏های مهاجرپذیر آغاز شد. این‌ بنیاد، پس‌ از پایان‌ جنگ‌ تحمیلی‌ و بازگشت‌ تدریجی‌ مهاجران‌ به‌ شهرهایشان، در ۱۳۶۹ ش،‌ در «ستاد بازسازی‌ و نوسازی‌ مناطق‌ جنگ‏زده‌» ادغام‌ شد و از ۱۳۷۶ ش،‌ با عنوان‌ «دفتر امور مناطق‌ بازسازی‌شدة‌ جنگ‌ تحمیلی» به‌ کارش ادامه‌ داد (همان‌جا). در شهر اراک^* خانه‏های سُکائی، نام محله‏ای است که با آغاز جنگ تحمیلی در شهریور ۱۳۵۹‏، برای مردم جنگ‏زده و مهاجران جنوب کشور ساخته شد (کریمی، بش). اجرای تئاتر و پخش فیلم سینمایی در کانون جنگ‏زدگان ازجمله فعالیت‏های این اداره‌کل بوده است (رحمتی) و به‏سبب نبود مستندات کافی، نام و آمار دقیقی از این‏گونه برنامه‏ها در دست نیست (حیدری، اطلاعات شخصی).

با اتمام جنگ و تشکیل دفتر امور مناطق بازسازی شده‌ جنگ تحمیلی در ۱۳۷۶ ش، ‌دستگاه‏های دولتی، ازجمله فرهنگ و ارشاد استان مرکزی، با تعیین و تشخیص ستاد بازسازی و نوسازی استان^* در امر بازسازی و نوسازی مشارکت داشت (ربیعی، ج ۴، ص۴۲۴)، اما به دلیل نبود مستندات، آماری از عملکرد آن در دست نیست (حیدری، اطلاعات شخصی).

این اداره‌کل در دوران جنگ تحمیلی (1359 تا ۱۳۶۷ ش)، با عوامل انسانی و بخش‌های مختلف اداری و اجرایی نقش بسزایی در خدمت‏رسانی به جنگ داشته (نوبختی، ص۲) و خدمات فرهنگی و تبلیغی آن شامل چاپ و توزیع نزدیک به یکصد هزار برگة وصیت‏نامه، پاکت‏ نامه، عکس و پوستر در جبهه‌ها و نیز توزیع نزدیک به دوازده هزار جلد قرآن کریم، مفاتیح، ادعیه و سرود و کتاب‏های دیگر، پنجاه نوبت فیلم‏برداری و عکس‏برداری از جبهه، رزمندگان و مناطق جنگی، ۱۵۰ جلسه خبرنگاری و مصاحبه با رزمندگان و ثبت وقایع جنگ بوده است (همان، ۴۳)؛ همچنین، حدود ۱۵۰۰ نوبت اکران فیلم ویدئویی و ۳۵میلی‏متری در مساجد، مدارس و مجامع عمومی استان، اجرای ۲۷۵ برنامۀ نمایشی، موسیقی و سرود، ۱۵۰۰ نوبت اجرای تبلیغات به‌منظور اعزام داوطلبان به جبهه و جمع‏آوری کمک‌های نقدی و غیرنقدی در سطح شهرها و روستاها، پانزده نمایشگاه عکس و پوستر، برپایی چهار دوره مسابقه فرهنگی با موضوع جبهه و جنگ، شش محفل شب شعر و شعرخوانی، همکاری و فیلم‏برداری از بیست مراسم تشییع پیکر شهدای جنگ و سی جلسة دیدار با خانوادۀ شهدا، جانبازان و رزمندگان (همان، ۴۴)، شش نوبت بازدید از مناطق جنگی، چهار جشنواره، دوازده همایش و نشست فرهنگی و هنری، و ۳۲ برنامة دینی و قرآنی را در سطح استان انجام داده است (جاوید و جعفری، بش).

پشتیبانی و کمک‌های نقدی کارمندان این اداره در طول سال‏های جنگ سه میلیون ریال وجه نقد و اهدای هشتاد روز حقوق خود؛ و نیز کمک‌های غیرنقدی جمع‌آوری‌شده از مردم و کارمندان در شش دستگاه وانت نیسان شامل: پوشاک، پتو، مواد غذایی و مواد شوینده بوده است؛ همچنین، یک دستگاه خودرو لندرور دولتی با تجهیزات کامل پخش فیلم و فیلم‏برداری از این اداره‌کل، در جبهه با اصابت خمپاره منهدم شده است (نوبختی، ص۴۵).

در جریان جنگ تحمیلی، ۲۳ تن از کارمندان فرهنگ و ارشاد اسلامی از سطح استان مرکزی به جبهه گسیل شدند؛ از این شمار ۲۱ تن در رستۀ غیر رزمی (فرهنگی- تبلیغی) و چهار تن نیروی رزمنده بودند که از این شمار یک تن به نام محمود فرهادی در ۱۸ آبان ۱۳۵۹، در سوسنگرد شهید شد و سه تن دیگر به نام‏های محمدحسین مطیعی، علی‏اصغر شوکت و حمید اسداللهی زخمی شدند (همان، ص۴۲).

پس از جنگ تحمیلی، مجموعه فعالیت‏های اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی در زمینۀ ترویج فرهنگ ایثار و شهادت ادامه یافت. مهم‏ترین آن‎ به ترتیب بر اساس رَسته‌های فرهنگی و هنری عبارت‌اند از: در زمینۀ تئاتر افزون‌بر تولید و اجرای بیش از چهارصد عنوان نمایش خیابانی و صحنه‌ای (تحقیقات، بش)؛ برپایی هفت دوره همایش استانی تئاتر دفاع مقدس در ساوه از ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ ش (برنامه جامع ... ،ص۲۹۳؛ جاوید و حسینی، بش)؛ همایش تئاتر هفتۀ دفاع مقدس در خمین (جاوید و حسینی، بش)؛ همایش استانی تئاتر خیابانی هفتۀ دفاع مقدس با همکاری اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان مرکزی در اراک (همان‌جا)؛ نمایش حماسی - عرفانی هفت پله تا خورشید به ‏سرپرستی حجت‎الله سبزی در اراک (تحقیقات ... ، بش)؛ برپایی سه دوره جشنوارۀ استانی تئاتر دفاع مقدس به میزبانی ساوه (اداره ... ، جشنواره استانی ... ،سند مورخ ۱۳۹۱، ص۱۲۳ تا ۱۳۳؛ همان، سند مورخ ۱۳۹۲، ص۷۷ تا۸۰؛ همان، جشنواره ... ،سند مورخ ۱۳۹۳، ص ۱۰۱ تا ۱۱۴)؛ نمایش خیابانی عروسی قاسم در ساوه (تحقیقات، بش)؛ در زمینۀ موسیقی و سرود: همایش استانی موسیقی دفاع مقدس در شهر خمین (جاوید و حسینی، بش)؛ نخستین جشنوارۀ استانی موسیقی و نواهای حماسی دفاع مقدس در اراک («برگزاری جشنواره موسیقی ... »، بش)؛ نخستین همایش موسیقی حماسی در اراک («نخستین همایش ... »، بش)؛ تولید دو آلبوم موسیقی پلاک خونین و سمفونی نخل‏های ایستاده دستاورد جشنوارۀ موسیقی حماسی استان مرکزی؛ اجرای موسیقی پاپ در حوزۀ دفاع مقدس («دومین آلبوم جشنواره ... »،بش)؛ جشنوارۀ سرود شاهدان آفتاب از مجموعه برنامه‌های کنگرۀ ملی نقش امام خمینی^(ره) در دفاع مقدس و ۶۲۰۰ شهید استان مرکزی («برگزاری جشنواره سرود ... »، بش).

 در زمینۀ هنرهای تجسمی: پس از پایان جنگ تحمیلی تا اوایل دهۀ ۱۳۷۰ برای مدتی افزون‌بر سالن‏ها و نگارخانه‏های سطح شهر، چند نمایشگاه‏ فرهنگی‏ و‏ هنری در پناهگاه‏های سطح شهر ازجمله: پناهگاه خیابان‏ ادب‏جو، قائم‏مقام، میدان شهدا مقابل شهرداری اراک برگزار می‏شد (رجبی‌فروتن، «برگی ... »، بش)؛ افزون‌بر آن بیش از پانصد عنوان نمایشگاه تجسمی، نگارگری، کاریکاتور، عکس‏ و ‏پوستر با موضوع دفاع مقدس و مقاومت از سوی ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی در سطح استان برگزار شده است (تحقیقات، بش)؛ همچنین، نخستین همایش هنرهای تجسمی «به رنگ انار» در ساوه («همایش هنر ... »، بش)؛ نمایشگاه عکس دفاع مقدس با نام «جلوه‌های ایثار» از آثار هنرمند شهید محمدرضا حسنی؛ سفارش خلق دوازده تابلو رنگ روغن از تصویر شهیدان شاخص استان مرکزی «برنامه‌های فرهنگی ... »، بش)؛ در زمینۀ فیلم و عکس: همایش سینمای تجربی و مستند کشوری دهة ۱۳۶۰ ش در حوزۀ دفاع مقدس (جاوید و حسینی، بش)؛ جشنوارۀ فیلم‏ و ‏عکس دفاع مقدس با همکاری سازمان ملی جوانان؛ حمایت و ساخت بیست فیلم کوتاه با همکاری انجمن سینمای جوانان اراک در ۱۳۸۲ ش، چهار دوره جشنوارۀ فیلم کوتاه غیرحرفه‌ای به‏مناسبت هفته دفاع مقدس در اراک (1386- 1389 ش)؛ جشنوارۀ فیلم کوتاه «سرزمین زیتون» (همان)، نخستین جشنواره منطقه‌ای فیلم کوتاه دفاع مقدس در اراک («نخستین جشنواره منطقه‏ای ... »، بش)؛ مشارکت در برپایی جشنواره «جلوه‌های ماندگار» شامل نمایش فیلم‌های کوتاه هنری دفاع مقدس («هم‌زمان با هفته ... »، بش)؛ جشنواره فیلم‌های سه دقیقه‌ای «نماهای سرخ» در ۱۳۹۸ ش («استان مرکزی ... »، بش)؛ انتشار بیست ویدئو و کلیپ سه دقیقه‌ای از جان‌فشانی‌های رزمندگان در دوران دفاع مقدس و در شبکه‌های اجتماعی، به‏مناسبت چهلمین سالگرد گرامیداشت هفته دفاع مقدس؛ پخش ویژۀ فیلم سینمایی آن ۲۳ نفر برای خانوادۀ شهدا در سینما ستارگان اراک (تحقیقات، بش)؛ در زمینه‌های ادبی و کتاب: همایش شعر «ردِّپای عشق» به مناسبت هفته دفاع مقدس (جاوید و حسینی، بش)؛ برپایی چهار دوره همایش استانی شعر دفاع مقدس در اراک (88-1384)؛ همایش استانی شعر دفاع مقدس در آشتیان، همایش استانی «شعر و حماسه بی‏انتها» در شازند (همان، بش)؛ دومین سوگواره شعر فاطمی و یادبود شهید حاج قاسم سلیمانی («دومین سوگواره ... »، بش)؛ نخستین جشنواره بزرگ ادبی هنری «مدینه تا خرمشهر» در اراک («نخستین جشنواره بزرگ ... »، بش)؛ نخستین جشنواره داستانی «محراب قلم» در استان مرکزی («اعلام... »، بش)؛ انتشار کتاب مجموعه‌ای از اشعار آیینی و دفاع مقدس: پلاک ۱۱۰ («مجموعه ...»، بش)؛ رونمایی از کتاب صخره‌های خاموش به قلم مصطفی کاظمی در نمایشگاه کتاب، هم‌زمان با آغاز هفته دفاع مقدس («هم‌زمان با اولین... »، بش)؛ بیستمین آیین معرفی و جشن امضای کتاب شانزده سال بعد: زندگی‏نامه شهید محمدرضا شفیعی و تنها زیر باران: زندگی‏نامه شهید مهدی زین‏الدین با حضور حاج حسین کاجی راوی کتاب در سا‏لروز عملیات کربلای ۵ («معرفی ... »، بش)؛ جشن امضای کتاب خدای خوب ابراهیم به ‏کوشش گروه شهید ابراهیم هادی («خدا»، بش)، رونمایی و جشن امضای کتاب الی الحبیب: زندگی‌نامه شهید علیرضا بابایی، بسیجی مدافع حرم («الی الحبیب ... »، بش)، رونمایی از کتاب آخرین پلک شرهانی: زندگی‌نامه شهید محمد رحیمی («کتاب آخرین ... »، بش)؛ مشارکت در رونمایی از کتاب‌های بعد از ۷۲ روز: زندگی‌نامه تکاور شهید محمد زهره‌وند و کاظم ۲۹: زندگی‌نامه جانباز مدافع حرم محمد بخشی در ۱۴۰۳ («حمایت از تولید ...»، بش)؛ کارگاه سه روزۀ آموزش خاطره‏نویسی با موضوع دفاع مقدس در اراک؛ دو دوره جشنواره خاطره‏نویسی «یادی از آن روزها» با همکاری اداره‏کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس^* در اراک (تحقیقات، بش)؛ نشست تخصصی خاطره‏گویی دفاع مقدس؛ نشست نقش عملکرد زنان در دفاع مقدس و معرفی کتاب صخره‌های خاموش و گذری بر حماسه شیاکوه در هشتمین نمایشگاه سراسری کتاب اراک هم‌زمان با آغاز هفته دفاع مقدس («نمایشگاه سراسری ... »، بش)؛ برپایی نشست کتاب‏خوان با نام «اسم من» با موضوع آشنایی کودکان با فرهنگ ایثار و شهادت ذیل برنامه‏های کنگره ملی نقش امام خمینی^(ره) در دفاع مقدس و ۶۲۰۰ شهید استان مرکزی (تحقیقات... ،بش)؛ انتشار سالنامه هشت سال دفاع مقدس با همکاری اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس («چاپ ... »، بش)؛ رونمایی از دومین تقویم فرهنگی تخصصی دفاع مقدس در استان مرکزی («رونمایی از دومین ... »، بش)؛ برپایی نمایشگاه کتاب و عرضۀ محصولات فرهنگی (تحقیقات،بش)؛ نمایشگاه‌های کتاب ویژۀ هفته دفاع مقدس و سالروز آزادی خرمشهر؛ نمایشگاه کتاب و عرضه محصولات فرهنگی؛ نمایشگاه اسناد جنگ مختص استان مرکزی (تحقیقات، بش)؛ همچنین، مراسم قدردانی از خانواده‌های شهدای عرصۀ خبر و اطلاع‌رسانی استان مرکزی (ابراهیم عسکریان، علیرضا شاملو، علیرضا نهرمیانی، حبیب قاسمی و داریوش گودرزی‌کیا) با اهدای تندیس سرای روزنامه‏نگاران استان مرکزی («خانواده شهدای عرصه اطلاع‌رسانی ... »، بش)؛ مراسم نخستین یادواره ۵۹ شهید هنرمند استان مرکزی در مجتمع فرهنگی و هنری ستارگان اراک («خانواده‌های ۵۹ شهید ... »، بش)؛ برنامۀ معرفی مساجد و پایگاه‌های فعال در دوران دفاع مقدس در پانزده شهر استان از طریق شبکه‌های تلویزیونی (تحقیقات، بش)؛ اهدای پانصد جلد کتاب با موضوع دفاع مقدس به کانون‏های مساجد؛ نام‏گذاری ده کانون فرهنگی و هنری مساجد تازه‌تأسیس به نام شهدای محله (همان)؛ و رونمایی از پوستر گرامیداشت چهلمین سالگرد دفاع مقدس در اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی («رونمایی از پوستر...»، بش) از برنامه‏های دیگر این اداره‌کل بوده است.

 از برنامه‎های اجرایی درون‎سازمانی این اداره‎کل می‌توان به عضویت در شورای ترویج فرهنگ، ایثار و شهادت استان؛ تهیه و نصب تمثال پانزده شهید دفاع مقدس در سالن ورودی ساختمان اداری فرهنگ و ارشاد اسلامی (مشاهده میدانی)؛ اعزام کارکنان به اردوی زیارتی راهیان نور؛ مراسم تجلیل از ایثارگران؛ دیدار با خانوادة‌ معظم شهدا و جانبازان همکار؛ جذب ۱۹ جانباز، ۲۴ رزمنده و ۱۹ تن از اعضای خانوادۀ شهدا و ایثارگران از دهه ۱۳۶۰ تا ۱۴۰۴ ش در ادارات فرهنگ و ارشاد سطح استان؛ بزرگداشت هفته بسیج؛ مراسم قرائت زیارت عاشورا در جوار مزار شهدای گمنام؛ برگزاری مسابقات فرهنگی ویژۀ کارکنان و خانواده‏های آنان؛ شرکت بسیجیان فعال در برنامه‏های هفته دفاع مقدس اشاره کرد (تحقیقات، بش).

مآخذ:  اداره فرهنگ و ارشاد ساوه، «جشنواره استانی تئاتر دفاع مقدس»، سند ‏مورخ ۱۳۹۱ ش، شم ۱۲۳تا ۱۳۳، موجود در اداره فرهنگ و ارشاد ساوه؛ همان، سند ‏مورخ ۱۳۹۲ ش، شم ۷۷ تا ۸۰، موجود در همان‌جا؛ همان، سند ‏مورخ ۱۳۹۳ ش، سند ‏شماره ۱۰۱ تا ۱۱۴، موجود در همان‌جا؛ «استان مرکزی میزبان جشنواره منطقه‏ای فیلم‏های سه دقیقه‏ای» (بارگذاری: ۲۱ شهریور ۱۳۹۸)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۳۰ تیر ۱۴۰۰)؛ «اعلام فراخوان جشنواره داستانی «محراب قلم» در استان مرکزی» (بارگذاری: ۲۸ دی۱۳۹۰)، خبرگزاری بین المللی قرآنی(ایکنا)، <www.markazi.iqna.ir> (دسترسی:۱۱ آبان ۱۴۰۰)؛ «الی الحبیب رونمایی می‏شود» (بارگذاری: ۳ آذر ۱۳۹۸)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ‏ و‏ ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۵ اسفند ۱۴۰۰)؛ «برگزاری جشنواره سرود «شاهدان آفتاب» ویژه اعضای کانون‌های مساجد» (بارگذاری:۷ مهر ۱۳۹۸) خبرگزاری شبستان،<www.shabestan.ir> (دسترسی: ۲۵ تیر ۱۴۰۰)؛ ایزدی، علی و منوچهر اکبرلو، چهل سال نمایش، تهران؛ نمایش، ج ۲، ۱۳۹۷ ش؛ برنامه جامع اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی (منتشرنشده)، گردآوری و تدوین در واحد روابط عمومی و آمار اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، ۱۳۸۹ ش؛ «برگزاری جشنواره موسیقی و نواهای حماسی دفاع مقدس در استان مرکزی»، (بارگذاری: ۵ دی۱۳۹۰)، باشگاه خبرنگاران جوان، < www.yjc.news> (دسترسی: ۴ خرداد ۱۴۰۰)؛ «برنامه‌های فرهنگی هفته دفاع مقدس استان مرکزی اعلام شد» (بارگذاری: ۲۶ شهریور ۱۳۹۰)، پایگاه خبری اداره‌کل فرهنگ‏ و ‏ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۲۵ مهر ۱۴۰۰)؛ بنیادی نائینی، علی؛ علیرضا خانی؛ کمیل رودی، تاریخچه و سیر تحول تشکیلاتی و ساختاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یکصد سال اخیر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۱۳۸۹ ش؛ تحقیقات منتشرنشدۀ اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، اراک: ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۴ ش؛ جاوید، رضا، مهران جعفری، مجموعه‌ای جامع از اطلاعات و عملکرد اداره‏کل فرهنگ ‏و ‏ارشاد اسلامی استان مرکزی، دفتر هماهنگی امور استان‌ها، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، بهمن ۱۳۸۶؛ جاوید، رضا، سید محمد حسینی، مجموعه‌ای جامع از اطلاعات و عملکرد اداره‏کل فرهنگ‏ و‏ ارشاد اسلامی استان مرکزی، دفتر هماهنگی امور استان‏ها، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، ۱۳۸۸ ش؛ «چاپ سالنامه هشت سال دفاع مقدس در اراک» (بارگذاری: ۲۴ آذر ۱۳۹۲)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۳شهریور ۱۴۰۰)؛ «حمایت از تولید کتاب‌های حوزه دفاع مقدس در استان مرکزی» (بارگذاری: ۳۰آبان ۱۴۰۳) خبرگزاری تسنیم <www.tasnimnews.com> (دسترسی:۵ تیر ۱۴۰۴)؛ حیدری، آرزو، اطلاعات شخصی؛ «خانواده شهدای عرصه اطلاع‌رسانی استان مرکزی تقدیر شدند» (بارگذاری: ۱ اسفند ۱۳۹۱)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۵ اسفند ۱۴۰۰)؛ «خانواده‌های ۵۹ شهید هنرمند استان مرکزی تکریم شدند» (بارگذاری: ۱۶ اسفند۱۳۹۰)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۷شهریور ۱۴۰۰)؛ «خدای خوب ابراهیم» (بارگذاری: ۲۶ آذر ۱۳۹۸)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۵ اسفند ۱۴۰۰)؛ «دومین سوگواره شعرفاطمی و یادبود شهیدقاسم سلیمانی در ساوه» (بارگذاری: ۸ بهمن ۱۳۹۸)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۰ مهر ۱۴۰۰)؛ ربیعی، منیژه «بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دایره‏المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ ش؛ رجبی‌فروتن، سعید (رئیس پیشین ادارۀ فرهنگی و هنری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی)، مصاحبه با نویسنده، ۱۴۰۱ ش؛ رجبی‌0، سعید «برگی از تاریخ سینمای ایران-استان مرکزی» (بارگذاری:۲۰ شهریور۱۳۹۲)، روزانه‏های سینمایی: اولین پایگاه خبری–تحلیلی نمایش خانگی، <cinema-daily.ir>، (دسترسی: ۲۸ تیر ۱۴۰۱)؛ رحمتعلی، یدالله (معلم بازنشسته و روزنامه‏نگار)،  مصاحبه با مؤلف، ۶ مهر۱۴۰۰؛ رحمتی، فرهاد (بازیگر و کارگردان تئاتر)، مصاحبه با نویسنده، ۳ آبان ۱۴۰۰؛ «دومین آلبوم جشنواره موسیقی حماسی استان مرکزی با عنوان سمفونی نخل‏های ایستاده» (بارگذاری: ۶ مهر۱۳۹۲)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ‏و‏ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۲۰ خرداد۱۴۰۰)؛ «رونمایی از پوستر دفاع مقدس در اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی» (بارگذاری: ۲ مهر ۱۳۹۹)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir>، (دسترسی: ۱۷ شهریور ۱۴۰۰)؛ «رونمایی از دومین تقویم فرهنگی تخصصی دفاع مقدس در استان مرکزی» (بارگذاری: ۲۱ بهمن۱۳۹۱)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۸ شهریور ۱۴۰۰)؛ زرنیخی، آرش، «خرده‏روایت‏های تئاتری، روایت اول: گفت‏و‏گو با عباس سلطانی، نمایش‏نامه‎نویس و کارگردان تئاتر اراک و روایت دوم: لایه‏برداری از خاطرات فرهاد رحمتی کارگردان قدیمی تئاتر اراک»، فصل‏نامه رازان، ویژه هنرهای نمایشی، تهران: رازان، بهار ۱۴۰۱، سال پنجم، شم ۲۰؛ «ساعت به وقت عاشقی از یک گذشته بود؛ همایش گرامیداشت سردارسلیمانی در کمیجان برگزار شد» (بارگذاری: ۱۳ دی ۱۴۰۱) پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی،  <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲)؛ «سـیر تـاریـخــی وزارت فـرهـنـگ و ارشـاد اسـلامـی» (بارگذاری: بی‏تا)، پایگاه خبری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، < www.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۳ مهر۱۴۰۰)؛ صادقی، مجتبی (کارمند سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی)، مصاحبه با علی محمدی، ۱۵ آذر۱۴۰۰؛ صفرآبادی، سید مجتبی (کارمند بازنشسته فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی)، مصاحبه نویسنده، ۱۶ تیر۱۴۰۰؛ طاهری، محمدرضا (کارمند بازنشسته و مسئول واحد سمعی و ‏بصری فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی در دوران جنگ)، مصاحبه با علی محمدی، ۱۵ آذر۱۴۰۰؛ کریمی، علی «خانه‏های سُکایی»، (بارگذاری: ۳۱ شهریور ۱۳۹۹)، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) < www.irna.ir> (دسترسی: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱)؛ «فرهنگ‏سرای آیینه»، (باگذاری: بی‏تا)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۴ تیر ۱۴۰۰)؛ «قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» (بارگذاری: بی‏تا)، پایگاه اطلاع رسانی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، <www. rc.majlis.ir> (دسترسی:۱۲ مهر۱۴۰۰)؛ عبدالحمیدی، سعید، هشتمین هفته فیلم‏وعکس انجمن سینمای جوانان ایران دفتر اراک، اراک: انجمن سینمای جوانان دفتر اراک، ۱۳۹۳ش؛ «کتاب آخرین پلک شرهانیرونمایی شد» (بارگذاری: ۱۸ دی ۱۴۰۱)، خبرگزاری مهر <www.mehrnews.com> (دسترسی: ۵ تیر ۱۴۰۴)؛ «مجموعه اشعار آئینی و دفاع مقدس شاعران ساوجی پلاک۱۱۰ منتشر شد» (بارگذاری: ۱۹ فروردین ۱۳۹۱) خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، <www.isna.ir> (دسترسی:۱۱ تیر۱۴۰۰)؛ «معرفی و جشن امضای کتاب در اراک» (بارگذاری: ۱۹ دی ۱۳۹۸)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی،  <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۵ اسفند ۱۴۰۰)؛ «نخستین جشنوارۀ بزرگ ادبی هنری "مدینه تا خرمشهر" در اراک» (31بارگذاری: اردیبهشت ۱۳۹۰)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۳۰ تیر ۱۴۰۰)؛ «نخستین جشنوارۀ منطقه‏ای فیلم کوتاه دفاع مقدس در فرهنگ‏سرای آیینه اراک آغاز به کار کرد» (بارگذاری: ۲ آذر ۱۳۹۰)، پایگاه خبری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۵ مهر ۱۴۰۰)؛ «نخستین همایش موسیقی حماسی در اراک برگزار شد» (بارگذاری: ۱۴ فروردین۱۳۹۱)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۲۰ خرداد۱۴۰۰)؛ «نمایشگاه سراسری کتاب در اراک آغاز به کار می‌کند» (بارگذاری: ۲۶ شهریور۱۳۹۳)، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، <www.isna.ir> (دسترسی: ۱۵ مرداد۱۴۰۰)؛ «همایش هنرهای تجسمی با عنوان "به رنگ انار" در ساوه برگزارشد» (بارگذاری: ۱۹ شهریور۱۳۹۰)، پایگاه خبری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۲۲ مرداد ۱۴۰۰)؛ «هم‌زمان با اولین روز هفته دفاع مقدس صورت گرفت: رونمایی از کتاب صخره های خاموش در نمایشگاه کتاب» (بارگذاری: ۱ مهر ۱۳۹۳)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir>  (دسترسی: ۵ اسفند ۱۴۰۰)؛ «هم‌زمان با هفته دفاع مقدس جشنواره «جلوه‌های ماندگار» در اراک برگزار می‌شود»، (بارگذاری: ۲۸ شهریور۱۳۹۱)، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، <www.isna.ir> (دسترسی: ۳ بهمن۱۴۰۰)؛ «وظایف و سیاست‌ها» (بارگذاری: بی‏تا)، پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، < www. markazi.farhang.gov.ir > (دسترسی: ۱۳ مهر۱۴۰۰)؛ نوبختی، محمدرضا، بررسی عملکرد اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی در طول هشت سال دفاع مقدس، اراک: شورای پژوهشی اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، ۱۳۹۰ ش؛ «یادواره سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و شهدای مدافع حرم» در ساوه ، زرندیه (بارگذاری: ۱۳ دی ۱۴۰۱) پایگاه خبری اداره‏کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، <www.markazi.farhang.gov.ir> (دسترسی: ۱۸ شهریور ۱۴۰۲).

/آرزو حیدری/